Niemiecki system emerytalny opiera się na trzech filarach, a podczas wyliczania wysokości świadczenia emerytalnego pod uwagę brane są choćby punkty zarobkowe, które emeryt zbiera w okresie aktywności zawodowej. Do emerytury w Niemczech prawo mają również obcokrajowcy, ale aby świadczenie zostało im przyznane i wypłacane, muszą oni spełnić pewne wymagania. Więcej na ten temat przeczytasz w poniższym artykule.
Czego dowiesz się z tego artykułu:
- Z jakich filarów składa się niemiecki system emerytalny?
- Jaka jest średnia wysokość emerytury w Niemczech w ramach I filaru?
- Jakie dodatkowe świadczenia przewidziane zostały dla emerytów?
- Jak obcokrajowiec może uzyskać emeryturę w Niemczech?
- Ile wynosi składka emerytalna w Niemczech?
Jeżeli pracujesz w Niemczech, ten artykuł może Cię zainteresować: Podatki w Niemczech – ile wypłaty trafia do Twojej kieszeni?
Jak działa system emerytalny w Niemczech?
Niemiecki system emerytalny to system repartycyjny – osoby aktualnie aktywne zawodowo biorą na siebie utrzymanie emerytów i rencistów. Taki system określa się również mianem umowy pokoleniowej. Oznacza on jednocześnie, że kapitał emerytalny osób pracujących nie jest odkładany z myślą o ich przyszłych emeryturach, ale zostaje zagospodarowany na wypłatę aktualnych zobowiązań emerytalnych i rentowych. To zresztą jedna z przyczyn szeroko zakrojonej w Niemczech debaty na temat konieczności wprowadzenia zmian w systemie emerytalnym.
Z perspektywy Polaków, którzy pracują na terenie Niemiec, istotne są dwa rozwiązania dotyczące wypłaty świadczeń emerytalnych:
- Umowa polsko-niemiecka z 1975 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym. Wynika z niej, że emerytura dla Polaków w Niemczech jest wyliczana po uwzględnieniu składek odprowadzonych w Polsce i Niemczech. Emeryturę ma obowiązek wypłacić ten kraj, w którym mieszka emeryt. Procedurę tę stosuje się w przypadku osób, które przyjechały do Niemiec przed końcem 1990 r.
- Prawo emerytalne na terenie UE (rozporządzenia 883/2004 i nr 987/2009). Zgodnie z nim emerytura dla Polaków w Niemczech jest wyliczana po uwzględnieniu składek zapłaconych w krajach UE. Do wypłaty świadczenia uprawniona jest instytucja kraju, w którym emeryt mieszka. Przepisy te mają zastosowanie w przypadku osób pracujących w Niemczech od początku 1991 r.
Polacy, którzy pracują na terenie Niemiec, muszą też pamiętać o formalnościach w Polsce – konieczne jest rozliczenie dochodów z Niemiec w Polsce PIT-36/ZG.
Jakie są rodzaje emerytur w Niemczech?
W ramach niemieckiego systemu emerytalnego funkcjonują trzy filary – pierwszy to filar publiczny (ustawowy), drugi to tzw. emerytura zakładowa, a trzeci jest prywatny (prywatne fundusze emerytalne). Ustawowa emerytura w Niemczech jest niska – w 2023 r. średnia wysokość emerytury w Niemczech wynosiła 1550 euro. To również jest przyczyną, dla której system emerytalny został rozbudowany.
1. Ustawowe ubezpieczenie emerytalne
Osoba zatrudniona na etat przez cały okres aktywności zawodowej „odkłada” na przyszłą emeryturę – to powszechne ubezpieczenie emerytalne (Gesetzliche Rentenversicherung). W tym celu z jej wynagrodzenia pobierana jest składka emerytalna. Wysokość składki emerytalnej w Niemczech wynosi 18,6 proc., przy czym pracodawca i pracownik płacą ją po połowie. Co ważne, publiczny system emerytalny nie jest obowiązkowy dla wszystkich – przykładem mogą być przedsiębiorcy, którzy mogą zdecydować się jedynie na prywatny program ubezpieczeniowy.
Co warto wiedzieć o emeryturze w Niemczech z I filaru:
- Obowiązuje wiek emerytalny. Dla osób urodzonych po 1964 r. standardowy wiek emerytalny wynosi 67 lat.
- Pracownicy, którzy ze względu na doznane urazy nie mogą dłużej pracować, mogą skorzystać z renty inwalidzkiej.
- Osoby, które spełniły dodatkowe wymagania, mogą ubiegać się o wypłatę emerytury po ukończeniu 63 lat.
2. Emerytura zakładowa – II filar
Szacuje się, że emerytura w Niemczech wypłacana w ramach I filaru wynosi poniżej 50 proc. dotychczasowych zarobków emeryta. Ponieważ kwoty te nie są wysokie, istnieje też II filar systemu emerytalnego. Renta zakładowa, gdyż o niej mowa, opiera się na funduszu emerytalnym proponowanym przez pracodawcę. Składki emerytalne w Niemczech, na podstawie których wypłacane jest świadczenie z II filaru, są potrącane z wynagrodzenia brutto.
3. Prywatne ubezpieczenie emerytalne
W niemieckim systemie emerytalnym został też przewidziany III filar – prywatne ubezpieczenie emerytalne. Oszczędzanie na emeryturę za pośrednictwem tego rozwiązania opłaca się szczególnie osobom młodym. Co ważne, prywatne ubezpieczenie emerytalne nie jest obowiązkowe – każda osoba, która wykonuje pracę, musi samodzielnie podjąć decyzję, czy je wykupi. Do wyboru są m.in. rozmaite produkty ubezpieczeniowe i produkty oferowane przez fundusze inwestycyjne.
Jak obliczana jest emerytura w Niemczech?
System obliczania wysokości świadczenia emerytalnego w Niemczech jest specyficzny – różni się od rozwiązań stosowanych w Polsce. Jak obliczyć emeryturę w Niemczech? W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że kluczowe są: liczba punktów zgromadzonych w okresie zatrudnienia i współczynnik wartości emerytury (Rentenwert). Od 1 lipca 2024 r. współczynnik ten wynosi 39,32 euro (wcześniej 37,60 euro).
Każdej osobie, która jest zatrudniona na terenie Niemiec, przyznawane są punkty emerytalne. Jeden punkt odpowiada średniemu rocznemu wynagrodzeniu. Co to oznacza w praktyce? Jeżeli pracownik zarobił właśnie tyle, otrzyma 1 punkt. Gdyby zarobił mniej lub więcej, liczba punktów uległaby zmianie. Maksymalnie jednak co roku można zebrać 2 punkty.
Przykład: Gdy na emeryturę przechodzi osoba, która osiągnęła wiek emerytalny, a w życiu przepracowała 40 lat, to wysokość jej emerytury będzie wynosiła 40 x 39,32 euro = 1572,80 euro. To jednak pewne uproszczenie, gdyż obliczanie wysokości świadczenia jest bardziej skomplikowane.
Na wysokość emerytury w Niemczech wpływ ma również moment przejścia na emeryturę. Osoby, które decydują się na ten krok przed osiągnięciem standardowego wieku emerytalnego, muszą liczyć się z konsekwencjami finansowymi – wysokość wypłacanego im świadczenia zostanie obniżona o 0,3 proc. za każdy miesiąc jego pobierania przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego.
Jak uzyskać emeryturę w Niemczech jako obcokrajowiec?
Emerytura dla obcokrajowców w Niemczech jest możliwa do uzyskania. Aby jednak otrzymać świadczenie, trzeba spełnić wymagania i złożyć komplet dokumentów – wniosek należy skierować do Deutsche Rentenversicherung Bund. Wspomniane wymogi, jakie powinny zostać spełnione, aby wniosek został rozpatrzony pozytywnie, to:
- Praca na terenie Niemiec przez okres co najmniej 1 roku. Z tym zagadnieniem wiążą się klasy podatkowe w Niemczech.
- Opłacanie składek za okres minimum 5 lat – ale okres ten może być dłuższy.
- Osiągnięcie wymaganego wieku, który uprawnia do pobierania świadczenia emerytalnego.
Wysokość emerytury w Niemczech zostanie wyliczona w oparciu o zasady wskazane w umowie polsko-niemieckiej z 1975 r. lub zgodnie z obowiązującymi rozporządzeniami UE.
Jakie są świadczenia dodatkowe dla emerytów w Niemczech?
Jednym ze świadczeń dostępnych dla osób przebywających na emeryturze jest Grundsicherung. To zasiłek socjalny skierowany do seniorów, których emerytura w Niemczech jest zbyt niska, aby można się było z niej utrzymać. Aby jednak otrzymać Grundsicherung, również trzeba spełnić pewne warunki – świadczenie przysługuje osobom, które uzyskały wiek emerytalny i które pobierają niskie świadczenie emerytalne.
Świadczenia dodatkowe dla emerytów w Niemczech są coraz popularniejsze. Tylko wspomniany zasiłek Grundsicherung pobiera niemal 720 tys. seniorów – to dane za I kwartał 2024 r. Przyczyną jest sposób wyliczania świadczeń emerytalnych – emerytury oferowane w ramach I filaru są bardzo niskie i niekiedy nie przekraczają 800 euro.